Historia i dokonania naukowe Katedry Ekonomiki Transportu

W okresie swego istnienia katedra ta prowadziła intensywne badania naukowe skoncentrowane wokół problematyki ekonomicznej sektora transportu i logistyki, rozwijała paletę przedmiotów oferowanych na Wydziale Ekonomicznym w zakresie specjalności ekonomika transportu i logistyka, uczestniczyła w ważnych zadaniach i funkcjach organizacyjnych Uniwersytetu Gdańskiego oraz wykonywała liczne prace analityczne i eksperckie na rzecz polskich oraz europejskich instytucji publicznych.

Liczący obecnie 6 osób zespół nauczycieli akademickich tej katedry (dr hab. Monika Bąk, dr hab. Przemysław Borkowski, dr hab., Giuseppe T. Cirella, dr hab. Aleksandra Koźlak, dr hab. Barbara Pawłowska, dr Elżbieta Adamowicz) to w większości absolwenci Wydziału Ekonomicznego UG (dawnego Wydziału Ekonomiki Transportu).

Awanse naukowe byłych i obecnych pracowników Katedry obejmują uzyskanie:

• jednego tytułu profesora (1994 – Jan Burnewicz),
• czterech stopni doktora habilitowanego (2007 – Monika Bąk, 2013 - Aleksandra Koźlak, 2014 - Barbara Pawłowska, 2014 - Przemysław Borkowski),
• sześciu stopni doktora (1996 – Monika Bąk, 1998 – Barbara Pawłowska, 1999 – Elżbieta Adamowicz, 2000 – Aleksandra Koźlak, 2003 – Przemysław Borkowski, 2019 - Agnieszka Ważna).

W latach 1970-2008 pracownicy katedry zrealizowali 835 prac naukowych (w tym 71% indywidualnie, a 29% zespołowo), na co składa się 312 publikacji (w tym 50 w językach obcych), 265 referatów na międzynarodowych i krajowych konferencjach naukowych oraz 258 niepublikowanych raportów w ramach międzynarodowych i krajowych projektów badawczych oraz innych opracowań. W latach 70. i 80. były to projekty realizowane w formie ówczesnych grantów naukowych (np. problemu resortowego R.III.12, tematu węzłowego T.W. 11.6.4.5., CPBR 9.5.1, CPBR 10.1. i innych), a w latach 90. i po 2000 r. – jako granty KBN i projekty badawcze UE oraz innych instytucji międzynarodowych.

Efektem wieloletnich badań nad procesami transformacji gospodarczej jest internetowa baza danych Europa Środkowa i Wschodnia on line, powszechnie dostępna na stronie internetowej Wydziału Ekonomicznego, stworzona i na bieżąco aktualizowana przez prof. UG dr hab. Monikę Bąk. Encyklopedyczny status polskiej Wikipedii w kategorii „polscy ekonomiści” mają aktualnie: prof. zw. dr hab. Jan Burnewicz i prof. UG dr hab. Monika Bąk. 

Wśród publikacji największym osiągnięciem są podręczniki akademickie, zwłaszcza te najbardziej poszukiwane na rynku księgarskim, a należą do nich (w porządku od najnowszych do najstarszych):

2008 - Ryzyko w działalności przedsiębiorstw, autorstwa Przemysława Borkowskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego,
2007 - Ekonomika transportu. Teoria i praktyka gospodarcza, autorstwa Aleksandry Koźlak, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego (podręcznik nagrodzony przez Ministra Infrastruktury),
2005 – Sektor samochodowy Unii Europejskiej, autorstwa Jana Burnewicza, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności (podręcznik nagrodzony przez Ministra Infrastruktury),
2005 - Europa Środkowa wobec wyzwania transformacyjnego, monografia autorstwa Moniki Bąk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego (praca nagrodzona przez Rektora UG),
2002 - Harmonizacja warunków konkurencji w transporcie, monografia autorstwa Aleksandry Koźlak, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego,
2000 - Zewnętrzne koszty transportu - problem ekonomicznej wyceny, monografia autorstwa Barbary Pawłowskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego,
1997 - Transport jako przedmiot i czynnik integracji europejskiej, monografia autorstwa Moniki Bąk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego,
1993 – Ekonomika transportu, podręcznik pod red. Jana Burnewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego,
1991 – Transport EWG, monografia autorstwa Jana Burnewicza, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
1989 – Ekonomika transportu, podręcznik autorstwa Waldemara Grzywacza i Jana Burnewicza, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności (nagrodzony przez Ministra Edukacji Narodowej).

Katedra ma na swym koncie realizację następujących grantów KBN:

1992-1993 Grant KBN nr 1 1706 92 03. Funkcjonowanie transportu w Polsce w trakcie przechodzenia do gospodarki rynkowej i stowarzyszenia z EWG.
1997-1998 Grant KBN. Nr PBZ-009-10. Internalizacja kosztów zewnętrznych transportu i infrastruktury.
2002-2004 Grant KBN Nr 2 H02C 069 22. Transformacja gospodarcza w krajach Europy Środkowej i Wschodniej na przykładzie transportu.
2002-2004 Grant KBN Nr 2 H02C 079 23. Optymalny model finansowania infrastruktury transportu w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej".

Od 1994 roku katedra uczestniczyła w realizacji projektów badawczych ujętych w priorytetach IV, V, VI i VII Programu Ramowego Unii Europejskiej (FP). Są to projekty:

• CATRIN (Cost Allocation of Transport Infrastructure Cost, FP6 2007-2009),
• GRACE (Generalisation of Research on Accounts and Cost Estimation, FP6 2006-2008),
• IMPACT (Internalisation Measures and Policies for All external Cost of Transport, Projekt Komisji Europejskiej 2007-2008),
• ASSESS (Assessment of the contribution of the TEN and other transport policy measures to the mid-term implementation of the White Paper on the European Transport Policy for 2010, Projekt Komisji Europejskiej 2004-2005),
• TREMOVE (Expert review the TREMOVE transport model in Poland, Projekt Komisji Europejskiej 2004),
• SPECTRUM (Study of policy regarding economic instruments complementing transport regulation and the undertaking of physical measures, FP5 2002-2005),
• TEN-STAC (Scenarios, traffic forecasts and analysis of corridors on the Trans-European network, FP5 2003-2004),
• SCENARIOS (Scenarios for the Trans-European Network, FP4 1996-1998),
• CODE-TEN (Strategic Assessment of Corridor Developments, TEN-T Improvements and Extensions to the CEEC/CIS, FP4 1998-2000),
• SCENES (European Transport Scenarios, FP4 1999-2001),
• CBET (Costs and Benefits of Enlargement, Projekt Komisji Europejskiej 1998-1999),
• RAIL (Improvement of Competitiveness of Rail Transport in the CEEC's, Projekt Komisji Europejskiej, 1999),
• EXCOST (External costs of transportation and internalisation, FP4 1994-1995).

Efektem praktycznym realizacji badań w wyżej opisanych projektach są nowe rozwiązania UE ujęte w jej dokumentach politycznych i programowych oraz aktach prawnych. Wkład katedry został uwidoczniony na stronie internetowej Komisji Europejskiej w takich dokumentach jak:

• Utrzymać Europę w ruchu - zrównoważona mobilność dla naszego kontynentu - rewizja Białej Księgi „European transport policy for 2010: time to decide” dokonana na podstawie wyników projektu badawczego ASSESS,
• Greening Transport Package (określający zasady zrównoważonego rozwoju transportu), w tym podręcznik metodologiczny zalecony do powszechnego stosowania w UE „Handbook on estimation of external costs in the transport sector” (jego współautorkami są Monika Bąk i Barbara Pawłowska).

W 1997 r. dla Parlamentu Europejskiego zostało przygotowane opracowanie (Jan Burnewicz, Monika Bąk) Fact sheet on transport in Poland.

Wyniki badań prowadzonych w katedrze oraz posiadana wiedza były też wykorzystywane w innych formach na forum europejskim, zwłaszcza ECMT - Europejskiej Konferencji Ministrów Transportu (Jan Burnewicz przewodniczył w 1995 r. grupie przygotowującej rezolucję ministrów w sprawie eliminacji barier w dostępie do rynków transportowych dla operatorów spoza UE, Monika Bąk uczestniczyła w latach 1997-1998 w pracach grupy specjalistów ECMT nad raportem Efficient transport for Europe - Policies for internalisation of external costs, Barbara Pawłowska brała udział w latach 2001-2003 w pracach Panel on Sustainability, Environment and Natural Resources w ramach europejskiego projektu Enlargement Futures Project).

Katedra ma też istotny wkład w tworzenie ładu rynkowego w polskim transporcie i w przygotowanie go do integracji z systemem Unii Europejskiej. W latach 1993-1995 Jan Burnewicz przewodniczył zespołowi specjalistów i przedstawicieli władz państwowych przygotowujących dokument Polityka transportowa i program działania w kierunku przekształcenia transportu w system dostosowany do wymogów gospodarki rynkowej i nowych warunków współpracy gospodarczej w Europie, który został przyjęty przez Radę Ministrów 25 czerwca 1995 r. (większość celów tego dokumentu została w praktyce zrealizowana). W latach 1996-2000 katedra brała aktywny udział w przygotowaniu polskiego transportu do członkostwa w Unii Europejskiej. Największy wysiłek w tym zakresie został włożony (Jan Burnewicz, Monika Bąk, Barbara Pawłowska) w przygotowanie dla resortu transportu bieżących analiz porównawczych dokumentów transportowych UE i Polski, opracowanie scenariuszy integracji polskiego transportu z UE, przygotowanie tzw. dossier negocjacyjnego na potrzeby negocjacji Polski z UE w kwestiach transportowych oraz przeprowadzenie analiz w zakresie ekonomicznych i społecznych skutków integracji polskiego transportu z UE. Oprócz tego katedra zrealizowała prace badawcze dla władz rządowych w zakresie ekonomicznej ewaluacji projektów inwestycyjnych w zakresie infrastruktury kolejowej i budowy autostrad, oceny poziomu obciążeń fiskalnych przedsiębiorstw transportowych i ich kondycji finansowej, prognoz rozwoju transportu w Polsce, kierunków procesów innowacyjnych w transporcie. W latach 2003-2007 katedra brała aktywny udział w przygotowaniu rządowych dokumentów niezbędnych do wdrożenia systemu wykorzystania funduszy unijnych (pod kierunkiem Jana Burnewicza): Programu Operacyjnego Transport (SPOT) 2004-2006, Program Operacyjny wykorzystania Funduszu Spójności 2004-2006 oraz opiniowaniu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 (Jan Burnewicz).

Wyrazem uznania dla wiedzy w zakresie problematyki transportowej i logistycznej było włączenie przedstawicieli katedry do zespołu realizującego w latach 2007-2008 Narodowy Program Foresight „Polska 2020” (Jan Burnewicz – kierownik Panelu tematycznego Transport, Monika Bąk – zastępca kierownika Panelu), którego realizacja pozwoliła zaprogramować priorytetowe kierunki badań naukowych w Polsce na najbliższych kilkanaście lat.

Trwały wkład katedry w ofertę dydaktyczną Wydziału Ekonomicznego UG to przygotowanie i prowadzenie takich przedmiotów jak:

• metodologia badań ekonomicznych (Jan Burnewicz, studia doktoranckie),
• techniki planowania biznesowego (Monika Bąk, Barbara Pawłowska, Przemysław Borkowski),
• transport Unii Europejskiej (Jan Burnewicz),
• gospodarka a środowisko (Barbara Pawłowska),
• konkurencja w sektorze transportu (Aleksandra Koźlak),
• finansowanie transportu (Elżbieta Adamowicz),
• zarządzanie finansami przedsiębiorstw (Elżbieta Adamowicz),
• metody oceny projektów gospodarczych (Elżbieta Adamowicz, Przemysław Borkowski),
• analiza finansowa (Elżbieta Adamowicz),
• zarządzanie ryzykiem biznesowym (Przemysław Borkowski),
• turystyka europejska (Monika Bąk),
• procesy innowacyjne w transporcie (Jan Burnewicz),
• instrumenty informatyczne w badaniach ekonomicznych (Monika Bąk, Barbara Pawłowska, Przemysław Borkowski, Elżbieta Adamowicz).

W zakresie osiągnięć organizacyjnych katedry do najważniejszych należy pełnienie funkcji kierowniczych w Uniwersytecie Gdańskim:

• prorektora ds. nauki (Jan Burnewicz 1993-1996),
• dziekana Wydziału Ekonomicznego (Jan Burnewicz 1996-1999 i 1999-2002),
• prodziekana ds. kształcenia Wydziału Ekonomicznego (Jan Burnewicz 1994-1997 i 1997-2001, Monika Bąk od 2008 r.),
• kierownika studiów doktoranckich na Wydziale Ekonomicznym (Jan Burnewicz 2005-2008 i od 2008 r.), kierownika Studiów Podyplomowych Zamówienia Publiczne (Elżbieta Adamowicz od 2003 r.),
• członka Senatu UG i komisji senackich (Jan Burnewicz, Elżbieta Adamowicz, Monika Bąk),
• opiekuna naukowego specjalności transport i logistyka (Jan Burnewicz od 2002 r.), koordynatora wydziałowego ds. ECTS (Elżbieta Adamowicz 2000-2008), koordynatora wydziałowego programu SOCRATES (Elżbieta Adamowicz 2000-2008).

Wyrazem uznania dla osiągnięć naukowych, dydaktycznych i organizacyjnych są odznaczenia i nagrody uzyskane przez nauczycieli akademickich katedry:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski nadany przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego 26 września 2002 r. Janowi Burnewiczowi,
• Złoty Krzyż Zasługi nadany przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę 24 sierpnia 1995 r. Janowi Burnewiczowi,
• Srebrny Krzyż Zasługi nadany przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego (Monika Bąk 2002, Elżbieta Adamowicz 2002, Barbara Pawłowska 2002),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (Jan Burnewicz 1995, Elżbieta Adamowicz 2004, Monika Bąk 2006, Barbara Pawłowska 2006),
• Nagroda Ministra Edukacji Narodowej dla Jana Burnewicza przyznana w 1990 r. za podręcznik Ekonomika transportu,
• Nagroda Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej dla Elżbiety Adamowicz przyznana w 1999 r. za rozprawę doktorską Finansowanie rozwoju transportu w systemie gospodarki rynkowej,
• Nagroda Ministra Infrastruktury dla Jana Burnewicza przyznana w 2006 r. za podręcznik Sektor samochodowy Unii Europejskiej,
• Nagroda Ministra Infrastruktury dla Aleksandry Koźlak przyznana w 2008 r. za podręcznik Ekonomika transportu. Teoria i praktyka gospodarcza,
• Nagrody Rektora Uniwersytetu Gdańskiego (Jan Burnewicz: 1978, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1986, 1988, 1989, 1990, 1992, 1995, 1998, 1999, 2000, Monika Bąk – 2007, Barbara Pawłowska - 1999, Elżbieta Adamowicz – 2008),
• Nagroda stopnia drugiego Rektora Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie za książkę "Trans-95´, Wspólna Europa - szanse i zagrożenia dla transportu". Warszawa, 14.10.1996 r. (Jan Burnewicz z zespołem),
• Nagroda Kolegium Gospodarki Światowej SGH dla Moniki Bąk za wyróżniające osiągnięcia w badaniach naukowych w dziedzinie międzynarodowych stosunków gospodarczych, październik 1995,
• Nagroda Gdańskiego Towarzystwa Naukowego w zakresie nauk społecznych i humanistycznych dla Moniki Bąk, przyznawana wyróżniającym się młodym pracownikom naukowych, grudzień 1996.